“Het is prettig dat iedereen zijn of haar inbreng kan leveren, het creëert een gevoel van gelijkheid en zorgt voor een open gesprek. Niets was te gek.”

Olga Rachtchoupkina, van huis uit bedrijfskundige, is ethisch officer bij de gemeente Zwolle op de afdeling informatievoorziening. Olga kwam in aanraking met de Aanpak Begeleidingsethiek door deel te nemen aan de sessies City Deal en 3DNL. Recent heeft Olga de opleiding tot moderator afgerond, en zal zij binnenkort haar eerste sessies zelf modereren.  In dit interview spreken we Olga over haar ervaringen als deelnemer van sessies Begeleidingsethiek, over haar toekomstvisie als moderator, en over de lessen die zij vanuit de Aanpak Begeleidingsethiek meeneemt.

Olga werkt al geruime tijd op de afdeling informatievoorziening van de gemeente Zwolle, waar de laatste jaren de focus lag op het gebruik van data voor het krijgen van nieuwe inzichten, dataverzameling en onderzoek. Er werd al vroeg aandacht besteed aan de privacy en veiligheidsaspecten die daarmee gemoeid zijn. Hierbij werden ook de ethische kanten van het werken met data in het onderzoek betrokken. Zij was betrokken bij enkele innovatieve projecten met toepassingen van big data en digitale technologieën.

Olga: “Toen ethiek als onderwerp binnen onze gemeente op tafel kwam, vond ik het interessant om met deze ontwikkeling bezig te zijn en ethisch besef binnen de gemeente verder te ontwikkelen en te borgen. Publieke waarden en onderzoek hiernaar spelen hierin een belangrijke rol. Voor mij leek het een logische verbreding van het blikveld; dat we niet alleen over privacy en veiligheid nadenken, maar ook over autonomie, menselijke controle en andere publieke waarden.” 

De eerste keer dat Olga in aanraking kwam met de Aanpak Begeleidingsethiek was vanuit het City Deal verband. City Deal: “Een slimme stad, zo doe je dat”, ontwikkelt, implementeert, en toetst met ruim 60 partners verschillende instrumenten die de digitalisering van steden zo goed mogelijk laat verlopen. Voor het instrument “Crowd Management” is de methode van de Aanpak Begeleidingsethiek ingezet om verdere inzichten te krijgen in de positieve en negatieve effecten van de technologie.

Olga: “Er zijn diverse methodes voor het voeren van een ethisch dialoog verkend, de Aanpak Begeleidingsethiek was hier één van. Eén van de sterke punten van de Aanpak die tijdens de sessie benadrukt werd betreft het belichten van positieve en negatieve effecten vanuit verschillende perspectieven. Dit gebeurt niet alleen door het noemen van deze effecten, maar ook door het uitnodigen van de actoren die deze verschillende perspectieven met zich meenemen. Het is bijzonder prettig dat iedereen zijn of haar inbreng kan doen, want het schept een gevoel van gelijkheid. Hierdoor was het een open gesprek; niets was te gek. De Aanpak beviel zelfs zo dat het uiteindelijk een van de vaste instrumenten in de Zwolse ‘ethische toolkit’ is geworden.”

De tweede sessie waar Olga bij betrokken was, was de casus 3DNL. Deze casus draaide om technologie die aan de hand van foto’s een zeer realistisch beeld geven van de gemeente Zwolle. Gebruikers van 3DNL kunnen vervolgens door middel van deze foto’s door de gemeente navigeren. De Aanpak Begeleidingsethiek is vroeg in de implementatieproces ingezet, wat Olga zag als een positieve ontwikkeling. Daarnaast zag zij als deelnemer van de sessie de meerwaarde van de Aanpak door de concrete oplossingen die er uit voortkwamen.

Olga: “Van de casushouder kreeg ik terug dat hij de aangedragen oplossingsmogelijkheden en eenvoudige verslaglegging als prettig had ervaren. Het liet zien hoe je met technologie en de afzonderlijke elementen moet omgaan. Daarnaast heeft de sessie ook bewustwording gecreëerd, niet alleen voor de casus zelf, maar ook voor de vraagstukken die nog komen.”

Na deze twee succesvolle sessies besloot ze zelf ook de moderatorenopleiding te volgen, om in de toekomst zelf sessies te kunnen modereren. Ze voorziet binnen de gemeente van Zwolle verschillende gebieden waarop ze de Aanpak zou kunnen inzetten.

Olga: “Bij de opleidingsdag voor moderatoren kreeg ik nog meer inzicht in hoe je op een gestructureerde manier een ethisch gesprek kan voeren. Dit vind ik nog een pluspunt van de Aanpak Begeleidingsethiek: de gestructureerde manier van werken. Dit zie je vooral terug in het eindverslag, wat gestructureerd en concreet is geschreven. Door de duidelijke afbakening van de verschillende onderdelen binnen de Aanpak word je geholpen om focus in het gesprek aan te brengen.”

Voor Olga is het betrekken van ethiek in het digitaliseringsproces belangrijk. De rol van big data, algoritmen, leuke apps en dashboards, nieuwe sensoren, en een hoop andere technologieën zullen steeds meer aanwezig zijn in ons werk. Hierom is het belangrijk dat we aan de voorkant van de implementatie ervoor zorgen dat de technologie op een goede en verantwoorde manier wordt gebruikt. Hiervoor kan de Aanpak Begeleidingsethiek volop ingezet worden.

Olga: “Wat me is opgevallen als deelnemer gaat vooral over het verschil in houding aan het begin en aan het eind van een sessie. In het begin was er nog enkele terughoudendheid bij de casushouder en de opdrachtgever aanwezig. Dit kwam, denk ik, vooral voort uit gezonde spanning: wat zal deze sessie ons brengen? Na afloop was het voor ons allemaal een eyeopener om ons te realiseren dat door samen na te denken we tot oplossingen konden komen. Zo blijkt maar weer: er kan meer dan je denkt!”