Op 17 november heeft het ECP Jaarfestival plaatsgevonden. Hierbij was Aanpak Begeleidingsethiek een van de interessante break out sessies die de aanwezigen konden bijwonen. Naast de interessante presentaties van Theo van der Plas (Nationale Politie), Monieuqe Verdier (Autoriteit Persoonsgegevens) en Daniël Tijink (ECP), werd ook het Manifest Ethiek en Digitalisering voor het eerst gepresenteerd. Onderstaand kunt u het verslag van de break out sessie teruglezen, en de slides van de presentaties bekijken.
In deze sessie lieten Theo van der Plas, portefeuillehouder digitalisering bij de Nationale Politie, en Monique Verdier, vicevoorzitter van de Autoriteit Persoonsgegevens (AP), ons meekijken in de manier waarop binnen hun organisaties omgegaan wordt met ethiek, en hoe dat de afgelopen jaren aan verandering onderhevig is geweest. Theo schetste hoe de uitdaging voor de politie erin ligt bij de inzet van technologie een balans te vinden tussen veiligheid en vrijheid. Monique gebruikte het voorbeeld van de toeslagenaffaire om uit te leggen hoe er een verschil kan zijn tussen het constateren van een overtreding van de wet- en regelgeving en het echt ethisch “buikpijn” hebben van zo’n overtreding. De overeenkomst in beider verhalen lag in het centraal stellen van waarden en het daarover open aangaan van een dialoog met de verschillende betrokkenen.
Daarop aansluitend sloot Daniël Tijink (ECP) de sessie af met een uitleg over de aanpak begeleidingsethiek. Deze methode brengt betrokkenen rond een concrete casus met elkaar in gesprek over de actoren, effecten (zowel positief als negatief) en waarden die spelen binnen een casus. Dit leidt tot het gezamenlijk ontwerpen van zogenaamde handelingsopties, waarin aanpassingen aan de technologie, haar omgeving of het gebruik maken dat deze letterlijk waarden-voller wordt ingezet. Daniël eindigde de sessie met de presentatie van een manifest dat ervoor pleit door heel het land dit soort “doe-dialogen” te organiseren, zodat deze vorm van constructieve ethiek breder publiek krijgt. Het manifest werd ter plekke ondertekend door Theo en Monique, beiden lid van het door ECP opgezette Platform Ethiek en Digitalisering.
Monique benadrukte vooral de centrale rol die waarden innemen en in zouden moeten nemen in dit soort discussies: uiteindelijk is dat waar wet- en regelgeving op gebaseerd zijn, alsmede dat dit hetgeen is waar verschillende standpunten over kunnen worden ingenomen in ethische discussies. Theo sloot hier mooi op aan door te benadrukken dat ethiek ook een misleidende term kan zijn, alsof het iets is waar je opgeleid in zou moeten zijn om het te kunnen beoefenen. Hij gaf aan dat ethiek grotendeels gezond verstand is, en dat het daarom ook in gewone mensentaal uitgevoerd zou moeten worden. Daniël liet aan de hand van een aantal casussen begeleidingsethiek zien hoe betrokkenen in zijn ervaring vrijwel altijd geschikte ethici zijn, en hoe hun ethische kracht ingezet kan worden om een technologie waardenvoller toe te passen.
“Het is voor de politie belangrijk dat we bij de inzet van nieuwe technologieën ontwikkelruimte krijgen en daar open het gesprek over kunnen voeren. Ontwikkelruimte is iets anders dan ritselruimte.” Theo van der Plas, Nationale Politie
“Toen mijn collega’s bij de AP constateerden wat er mis was gegaan bij de Toeslagenaffaire waren ze enorm verbaasd. Ik had zelf vooral enorme buikpijn, en dat zijn twee verschillende dingen.” Monique Verdier, Autoriteit Persoonsgegevens
“In de technologie-ethiek heb je ethics-by-design, social design en ethics-by-user, maar met begeleidingsethiek designen we eigenlijk alles.” Daniël Tijink, ECP
