Het VNG jaarcongres 2022 vond afgelopen dinsdag 28 en woensdag 29 juni plaats in West-Friesland. Centraal stond het thema “Gemeenten in de wereld: samen maken we het verschil”. Mondiale uitdagingen als de klimaatadaptatie en energietransitie, de groeiende ongelijkheid, digitalisering, het functioneren van de democratie en vele andere belangrijke vraagstukken kwamen uitgebreid aan bod.
Daniël Tijink, binnen ECP verantwoordelijk voor strategie-ontwikkeling, zorg en ethiek, verzorgde een sessie in het middagprogramma: ‘Ethiek in de digitale samenleving: Hoe houden wij camera’s in het oog?’ Deelnemers gingen in deze sessie zelf met de Aanpak Begeleidingsethiek aan de slag.
Sessie ‘Ethiek in de digitale samenleving: Hoe houden wij camera’s in het oog?’
Techniek is niet neutraal, digitalisering is politiek. De inzet ervan heeft impact op inwoners en onze maatschappij. Een goed voorbeeld hiervan is de aanwezigheid van camera’s op straat voor druktemeting en gedragsverandering. In veel gemeenten staan digitale ontwikkelingen hoog op de agenda en zij lopen voorop om te zorgen dat digitale ontwikkelingen goed, mensgericht en ethisch worden ingezet. Juist bij gemeenten is het daarom belangrijk daarover een constructieve dialoog te voeren met inwoners, professionals, beleid/politiek en technici.
Tijdens deze sessie kregen deelnemers een unieke ‘human centric’-kijk in de wereld van sensoren, data en algoritmen. Niets is wat het lijkt. En wat is de toegevoegde waarde voor gemeenten? De deelnemers maakten kennis met allerlei cutting-edge innovaties én concrete toepassingen die in jarenlange samenwerking met overheden zijn ontwikkeld. Met die kennis gingen deelnemers in deze sessie, onder begeleiding van Daniël Tijink, zélf aan de slag met de Aanpak Begeleidingsethiek om te achterhalen wat gemeenten wíllen, om zo een gefundeerd en genuanceerd beeld te krijgen van de implementatie en toepassing van digitale innovaties, en daarmee een lokale visie te ontwikkelen.
De Aanpak Begeleidingsethiek
Nieuwe technologieën zoals artificial intelligence, brengen ethische vragen met zich mee. De Aanpak Begeleidingsethiek is een participatieve aanpak om te komen tot concrete ethische handelingsopties voor techniek, processen en gedrag.
Ethische discussies rondom technologie hebben vaak het karakter van een dilemma: is het wel of niet aanvaardbaar om deze technologie toe te passen? In de publieke discussie leidt ethische zorg over technologie dan ook vooral tot radicale kritiek: ‘de macht van Big tech’, ‘de spionerende overheid’, et cetera. Hierdoor ontbreekt een kader om ethische vragen en zorgen constructief in te zetten en om technologische ontwikkelingen een wenselijke richting te geven in plaats van ze alleen volledig te omarmen of veroordelen.
In plaats van ethiek te zien als ‘beoordelen’ zou ze ook gezien kunnen worden als het normatief ‘begeleiden’ van technologie in de samenleving. Tegelijkertijd kan ethiek de samenleving ook begeleiden in de omgang met de technologie. Zo’n benadering plaatst de ethiek niet buiten de techniek, maar er middenin. De ethiek is dan niet primair gericht op de vraag of een technologie aanvaardbaar is of niet, maar op de vraag of en onder welke condities een technologie een verantwoorde plaats in de samenleving kan krijgen. De centrale vraag in begeleidingsethiek is niet ‘ja of nee?’ maar ‘hoe?’ Ze richt zich niet op afwijzen of aanvaarden, maar op het waardenvolle wijze ontwerpen, implementeren en gebruiken van nieuwe technologie.
De aanpak is ontwikkeld door de breed samengestelde werkgroep ethiek en digitalisering van ECP|Platform voor de InformatieSamenleving.
