Een dialoog over technologie met handelingsperspectief door Peter-Paul Verbeek en Daniël Tijink. Het concept ‘begeleidingsethiek’ geeft de mogelijkheid om op een andere manier over technologie en menselijke waarden te denken. In discussies.
Met de ontwikkeling van digitale technologie zijn maatschappelijke en economische belangen gemoeid. Mensen vragen om nieuwe oplossingen, maar er leven ook zorgen over de impact van de snelle digitalisering in hun samenleving. Dit roept ethische vragen op. Met de publicatie Aanpak begeleidingsethiek introduceren ECP | Platform voor de InformatieSamenleving en techniekfilosoof Peter-Paul Verbeek een aanpak voor het vruchtbaar verbinden van ethiek en innovatie. Deze aanpak richt zich niet op abstracte technologieën, maar op concrete toepassingen die functioneren binnen een bestaande context.
Het concept ‘begeleidingsethiek’ geeft de mogelijkheid om op een andere manier over technologie en menselijke waarden te denken. In discussies, in krantenartikelen en gesprekken over innovaties wordt bijna altijd nog uitgegaan van een fundamentele scheiding tussen mens en technologie, van ‘top-down’ denken over ‘de’ technologie en over voor of tegen.
In plaats van ethiek te zien als ‘beoordelen’ kun je ethiek ook zien als het normatief ‘begeleiden’ van technologie in de samenleving en omgekeerd het normatief begeleiden van de samenleving bij de omgang met de technologie.
De aanpak begeleidingsethiek begint bij een concrete case en stelt niet de experts, maar de betrokkenen centraal. Experts hebben een begeleidende, ondersteunende rol. Wat zien de betrokkenen: burgers, professionals, beleidsmakers en technici vanuit hun verschillende posities en invalshoeken als de positieve en negatieve effecten van de nieuwe technologie. En vanuit welke waarden wordt er gedacht?
De aanpak is constructief, omdat er vanuit de verschillende waarden naar handelingsopties wordt gezocht op drie manieren door het (her)ontwerpen van technologie, door het (her)inrichten van de omgeving en door het aanpassen van gedrag van mensen.
De werkgroep “Digitalisering en ethiek” van ECP ziet dat er steeds meer ethische vragen komen rondom technologieën. Vertegenwoordigers vanuit overheid, bedrijfsleven, maatschappelijke sectoren en wetenschap willen in deze werkgroep een bijdrage leveren aan een vruchtbare omgang met die ethische vragen. Ze hebben daarvoor de theorie van begeleidingsethiek gecombineerd met praktische kennis uit vier cases. Dit heeft geleid tot de aanpak begeleidingsethiek die als doel heeft om technologie op een waardenvolle/ethische wijze in de samenleving te begeleiden en tevens de samenleving te begeleiden bij het waardenvol/ethisch gebruik van nieuwe technologie. De aanpak kent drie fases: beschrijving van een technologie in context, een dialoog over waarden en effecten met betrokkenen en het formuleren van concrete handelingsopties.
Professor Verbeek is een toonaangevend denker in de (inter)nationale discussie over ethiek en technologie. Hij heeft de kennis vanuit de techniekfilosofie in de ethische discussie gebracht. De basis van zijn gedachtegoed, ondersteund door veel onderzoek, is dat het beter is mens en technologie te beschouwen als intrinsiek verbonden in plaats van ze tegenover elkaar te stellen.
Dit heeft vergaande consequenties voor de manier waarop ethisch denken wordt vormgegeven. Dit alternatief voor de klassieke ethiek noemt hij begeleidingsethiek. De technologie wordt in de maatschappij begeleid en omgekeerd wordt de maatschappij begeleid in de omgang met technologie.
Download de Aanpak Begeleidingsethiek, or in English: Approach to Guidance Ethics
