Deze casus is onderdeel van de reeks dialoogsessies die de Aanpak Begeleidingsethiek (ABE) heeft georganiseerd, in samenwerking met ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) over vier belangrijke thema’s: immersieve technologie, algoritmen in het openbaar bestuur, neurotechnologie en generatieve AI in overheidsprocessen.

We kijken in het meest persoonlijke bezit van de mens: het brein. En we kunnen dingen waarnemen waarvan mensen zelf nog geen idee hebben,’ aldus Martin de Munnik, medeoprichter van Neurensics en de Neuromarketing Science and Business Association (NMSBA). Als deelnemer aan de sessie Begeleidingsethiek over neurotechnologie en desinformatie, besprak hij de impact en ethische vraagstukken rondom deze technologieën.

Neurensics past geavanceerde neurotechnieken zoals fMRI en EEG toe om menselijk gedrag beter te begrijpen en te voorspellen. Het bedrijf zet zich vooral in voor neurotechnologie gericht op marketing. De basis voor neuromarketing werd mede gelegd door professor Daniel Kahneman, die in 2002 de Nobelprijs voor de economie ontving. Hij toonde aan dat ons gedrag grotendeels wordt gestuurd door onbewuste processen, terwijl ons bewustzijn daar slechts een beperkte rol in speelt. ‘Toen ik zijn onderzoek las, begreep ik waarom traditionele marketingonderzoeken vaak niet goed voorspellen wat mensen echt doen. Dat was de aanleiding om Neurensics op te richten,’ aldus Martin de Munnik. Met een kleine veertien jaar ervaring en meer dan 1.800 onderzochte campagnes in belangrijke reclamelanden als de VS, Engeland, Duitsland en Nederland, behoort Neurensics tot de wereldtop in deze discipline. Neurensics is gelieerd zijn aan de Universiteit van Amsterdam en alle studies vanuit Neurensics zijn dan ook wetenschappelijk onderbouwd. ‘Hierdoor kunnen wij wat neurowetenschappelijk ontdekt wordt heel snel commercieel toepassen. Wat wij doen is innovatief maar zeker ook nauw verbonden aan ethische vraagstukken.’

Ethisch manifest

Vanuit zijn betrokkenheid bij de NMSBA werkte Martin mee aan een ethisch manifest voor neuromarketingbedrijven. En een van de ethische principes die Neurensics hanteert is dat neurale data nooit herleidbaar mogen zijn naar een individu en binnen veertien dagen moeten worden vernietigd. Alleen de statistieken vanuit de data worden gebruikt. ‘De data die we verzamelen zijn enorm rijk, en juist daarom voelden we de verantwoordelijkheid om duidelijke ethische kaders te stellen.’

Prebunking in de kinderschoenen

Tijdens de sessie over neurotechnologie en desinformatie, georganiseerd door het ministerie van BZK, Neurensics, ECP en Beeld & Geluid, werd besproken hoe neurotechnologie kan bijdragen aan het herkennen van desinformatie. Het thema desinformatie is een van de thema’s waar Beeld & Geluid kennis, bewustwording en handelingsperspectief biedt door middel van interventies. Doel is om burgers weerbaar te maken tegen desinformatie en online manipulatie door middel van prebunking. Waar debunking zich richt op het achteraf factchecken en ontkrachten van valse informatie, richt prebunking zich op het vroegtijdig herkennen van manipulatietechnieken. Martin geeft aan dat het identificeren van prebunking-technieken in het brein nog in de kinderschoenen staat en een complexe en kostbare uitdaging is.

Betere voorlichting

En hoewel Neurensics zich al vanaf de oprichting bezighoudt met ethische dilemma’s rondom neurotechnologie, heeft deze sessie Begeleidingsethiek toch ook weer nieuwe inzichten gebracht. Een verrassende uitkomst van de sessie was de nadruk op kennis als kernwaarde en de handelingsoptie om betere voorlichting te geven over neurotechnologie en de onderzoeken die Neurensics doet. ‘We doen veel om zorgvuldig met data en privacy om te gaan, maar we communiceren hier eigenlijk nauwelijks over. Het geven van betere voorlichting op diverse vlakken is een mooie en direct toepasbare handelingsoptie uit de sessie. Dit inzicht, wat mede door de diverse groep deelnemers van de sessie naar boven kwam, neem ik zeker mee naar de volgende vergadering,’ concludeert Martin de Munnik.

Het verslag van de sessie kunt u lezen via deze link.

Artikelen uit de nieuwsbrief ‘Waardengedreven Dialogen – Neurotechnologie’:
1. Nieuwsbrief Neurotech: Ethiek als begeleider van innovatie
2. Interview: Rathenau Scan Neurotechnologie brengt kansen en risico’s in beeld
3. Interview: Kan neurotechnologie ons weerbaar maken tegen desinformatie?
4. Casus in beeld: Implanteerbare Brein-Computer Interfaces (BCIs) bij ALS
5. Interview: ‘Neurotechnologie moet van het lab naar de publieke ruimte’
6. Besturen zonder aanraken: de EMG Wristband
7. Terugblik Werkconferentie Waardegedreven Dialogen “Neurotechnologie”