Veel datatoepassingen binnen de overheid roepen innovatie- en implementatievragen op. En diezelfde datatoepassingen roepen evenzovele ethische vragen op. Steeds weer wordt duidelijk hoeveel die twee met elkaar verweven zijn. Want negeer je de ethische kant, dan stokt innovatie. Verdiep je je niet goed in innovatie en in de context waarin die speelt, dan sla je met ethiek de plank mis.

Ethisch proces ondersteunen

In ’Techniek staat voor iets’ laten Peter-Paul Verbeek (techniekfilosoof) en Daniël Tijink (mt-lid ECP en programmaleider Begeleidingsethiek) zien hoe technologie en mens zich tot elkaar verhouden en dat het beeld van verbinding en wederzijdse beïnvloeding krachtiger en passender is dan mens en techniek tegenover elkaar te zetten. Dat betekent ook dat ethiek er niet is om van afstand de technologie te beoordelen. Ethiek is ervoor techniek én de organisatie zo te begeleiden dat ze het goede doen op een goede manier. En dat kan eigenlijk alleen maar door daar waar de innovatie wordt toegepast het ethisch proces te ondersteunen. Daarbij is het belangrijk om de inbreng van de verschillende betrokkenen en hun diverse perspectieven samen te brengen. Zij ervaren immers de positieve en negatieve effecten vanuit hun waarden én zij zijn de personen die in staat zijn om met oplossingen te komen.

Dialoogsessies

Op basis van die gedachte is binnen het ECP|Platform voor de informatiesamenleving de aanpak begeleidingsethiek ontwikkeld. Standaard worden daar vier typen betrokkenen bij uitgenodigd. Als we een algoritme bij een publieke dienst als voorbeeld nemen gaat het om burgers die met die dienst te maken hebben, om de professionals die bij die dienst werken, om mensen van management en beleid en om mensen vanuit de techniek, zoals de ICT-afdeling en ontwikkelaars.

Door het organiseren van dialoogsessies met betrokkenen ontdekken we samen of en hoe een concrete digitale toepassing ingezet kan worden in een specifieke omgeving. En welke waarden daarbij een rol spelen en welke handelingsperspectieven daaruit kunnen voortvloeien. Die aanpak is inmiddels meer dan honderd keer uitgevoerd, op zeer diverse terreinen en in verschillende sectoren. Voorbeelden zijn het gebruik van satellietbeelden in de buitenruimte, gegevensdeling tussen SVB en UWV voor armoedebestrijding onder ouderen, het gebruik van immersieve technologieën in het onderwijs en de inzet van quantumtechnologie bij het monitoren van de drinkwaterkwaliteit.

Hiermee bieden we een effectieve manier om een digitale toepassing te blijven begeleiden. Want innovatie en zeker de implementatie ervan is een proces dat langer duurt. Met als resultaat: vertrouwen, betere handelingsopties en draagvlak voor een verantwoorde toepassing van technologie.

Lees hier meer over de Aanpak Begeleidingsethiek en diverse sessies.